[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wszystko to wy-dawao si wtedy ludziom rzecz zwyk, naturaln i nieuniknion, takjak dzisiaj wydaje si wielu wojna.SpecyaliSci w najlepszej wierze pracowali nad udoskonaleniem ro-dzajów i narzdzi tortury, w przekonaniu, e w ten sposób speniaj swójobowizek wobec pastwa.Tymczasem my z oburzeniem wspominamy dzisiaj o tych tysicachludzi, którzy padali ofiar dzikich przesdów i gupiego okruciestwa,z przeraeniem spogldamy na narzdzia tortur, nie moemy sobie na-wet wyobrazi, w jaki sposób mogli si znaleS ludzie powani i powa-ani, sdziowie chrzeScianie, którzy spokojnie patrzyli na mki i krewtorturowanych, w przekonaniu, e tak powinno by i inaczej by nigdynie moe.Przytoczone przykady s najzupeniej analogiczne z tem apatycz-nem zachowaniem si wzgldem masowego morderstwa ludzi, które nazy-wa si wojn.Gdyby tylko narody odzwyczaiy si od niej, podobnie jakodzwyczaiy si od napadów ulicznych, od sdów Boych, inkwizycyi,palenia czarowników i tortur, wówczas i dawne wojny przedstawiyby imsi we waSciwem Swietle, jako rzezie ludzi, jako rezultat wadliwoSciurzdze politycznych, przesdów i barbarzystwa. PRZYSZA WOJNA. WNIOSKI OGLNE.293Caa rzecz na tem waSnie polega powiada pewien publicystaniemiecki1) aby zwyciy si przyzwyczajenia: nie jestto zaS atwemzadaniem.Przecie i te wystpne i opakane zwyczaje, które habi prze-sze wieki, nie od razu zostay wykorzenione; po dugiej i zacitej walcewytpiono je dopiero.S jednak dzisiaj jeszcze ludzie, którzy przecz,aby kiedykolwiek mogy usta wojny pomidzy pastwami, nieche sobieprzypomn, e niegdyS prowincye walczyy z prowincyami, miasta z mia-stami.Czy obecnie nie wydaje nam si czemS bajecznem, niegodnemwiary, aeby Westfalia moga kiedykolwiek walczy z prowincy nadre-sk lub Bretania z Normandy.To co niegdyS wydawao si najnieprawdopodobniejsz utopi, wcho-dzi jednak obecnie w ycie, nie zawsze moe w penym zakresie, lecz cz-Sciowo przynajmniej.Kiedy lord kanclerz Tomasz Moor opisywa w dzieleswojem Utopia ustrój pastwowy oparty na zasadach wolnoSci i ludzko-Sci, to nawet w wieku odrodzenia mySl t nazywano niewykonalnem ma-rzeniem.Na idealnej wyspie Utopii nie byo ucisku, wojen i ndzy; naródwybiera doywotniego wadc, który przy boku swym mia rad wybie-raln; w bardzo zaS wanych wypadkach decydowao gosowanie po-wszechne.Urzdzenia takie wydaway si absolutnie niewykonalnemi, zbytdaleko bowiem odskakiway od ówczesnej rzeczywistoSci.Panowa wów-czas w Anglii Henryk VIII, który ony swoje nawet zabija; w 1535 r.kaza on straci Moora za to, e ten nie chcia podpisa dekretu, zmie-niajcego porzdek dziedziczenia tronu.Tymczasem niektóre idee Mooraspeniy si ju w naszych czasach.Gosowanie powszechne istnieje weFrancyi i w Niemczech; w Szwajcaryi zaS gosy wszystkich obywateli kan-tonu decyduj o wprowadzeniu najwaniejszych reform prawodawczych.Ci zatem, którzy twierdz, e wystpowanie przeciw wojnie jestczcz i bezmySln tylko gadanin, zapominaj o naukach historyi.Zdanie, e zniszczenie jest koniecznym warunkiem tworzenia, zbytjest ogólnikowe i nieokreSlone, aby mona si byo posugiwa niemjako argumentem, przemawiajcym za koniecznoSci wojny.Jeeli przezzniszczenie bdziemy rozumieli zamian jednej formy na drug, dosko-nalsz, wówczas zdanie to bdzie niewtpliwie prawdziwe.Jeeli powie-my równie: adna forma, adna istota nie jest wieczna, wszystko podle-ga Smierci, a wic zniszczeniu, wówczas stwierdzimy tylko istotnieprawo przyrody.Powoywa si jednak na prawa przyrody po to tylko,aby gwaci je, jest czemS szczególnem i niepojtem.Kada forma prze-ksztaci si naturaln kolej rzeczy w inn, kada istota umrze wewaSciwym czasie: prawa te przyrody zawsze dziaa bd; bez samo-1) E.Jacobi Der Vlkermord. 294 JAN BLOCH.wolnej i gwatownej interwencyi czowieka.Ta okolicznoS, e zabityby Smiertelny, podlega zniszczeniu, nie usprawiedliwia bynajmniej za-bójstwa.Nie podobna przecie zaprzeczy korzySci walki z epidemiamina tej podstawie, i epidemia tak samo, jak i wojna, jest zniszczeniem,a wic koniecznym warunkiem tworzenia.Nadto nie kade zniszczeniejest niezbdnie potrzebne do tworzenia: nie mona n.p.twierdzi, e lu-dzie nie budowaliby domów, gdyby nie byo poarów i trzsie ziemi.Zniszczenie wreszcie dojS moe do takich rozmiarów, które o wieleprzewyszaj potrzeby tworzenia.Chcc wznieS na domu drugie i trzeciepitro, trzeba przedewszystkiem zdj dach, niema potrzeby jednak burzycaego domu.Wojna zaS jest waSnie tego rodzaju zniszczeniem, któreo wiele przewysza potrzeby tworzenia.PrzypuSmy, e na wojnie zabito100.000 ludzi w tym celu, aeby posun naprzód granic o jakieS 100kilometrów.Nie mówic ju o tem, e owo posunicie jest tworzeniembardzo wtpliwego gatunku, musimy si z tem liczy, e wojna si po-wtórzy, zginie jeszcze ze 100.000 ludzi i granica napowrót bdzie cofnitado pierwotnego pooenia.Gdzie tu zatem byo jakieS tworzenie? Zniszczenie zaS byo nie-wtpliwe, poniewa 200.000 ludzi stracio ycie, nadto masa innych war-toSci ulega zagadzie.Rzexbiarz, który wykuwa posg, niszczy om marmuru i stwarzadzieo sztuki.Mona rozbi motem posg: i to bdzie zniszczenie, którenic jednak nie stworzy.Krwi zroszone pola bitew, Swiadczce o zwycistwie gwatu nadprawami ycia, zarosn wprawdzie traw; miasta zburzone bombami, od-buduj si i ycie znowu w nich zakwitnie.Czy ycie nie mogo jednak trwa dalej bez tego zniszczenia? Cówynagrodzi zagad tego, co zgino niepotrzebnie i nie moe by juwskrzeszone?Wojny zewntrzne, konieczne jakoby dla stworzenia nowych kom-binacyi politycznych, przypominaj bardzo walki wewntrzne, gwatowneprzewroty rewolucyjne, dokonywane w celu wprowadzenia nowych formpolitycznych, lub te nowego ustroju spoecznego.Przykady tych prze-wrotów najlepiej wyjaSni rónic pomidzy naturalnem, stopniowem wy-twarzaniem si nowych form, którego koniecznym warunkiem jest istotnieusunicie dawnych, przestarzaych form, a niszczeniem gwatownem i sa-mowolnem, które wywouje na razie cierpienie mnóstwa ludzi, nastpniezaS równie gwatown reakcy.Taki charakter maj rewolucye, to samoznaczenie maj jednak równie wojny.Twierdzenie, e w sferze politykinic si nie da stworzy bez gwatownego zniszczenia, bez olbrzymiej woj-ny europejskiej, jest równoznaczne z dowodzeniem, e udoskonalenie PRZYSZA WOJNA. WNIOSKI OGLNE.295i poprawa ustroju politycznego i spoecznego nie dadz si osign bezwywrócenia istniejcego porzdku rzeczy.Bd te logiczny popeniaj ci, którzy chcc usprawiedliwi istnie-nie wojen, powouj si na prawo koniecznoSci i przy tej okazyi przyta-czaj sowa Chrystusa o kielichu i poddaniu si woli Ojca Niebieskiego.Przedewszystkiem powinni bowiem udowodni nieuniknion koniecznoSwojen.W przeciwnym razie popeni bd, który polega na przytaczaniujako dowodu tego waSnie, co naley udowodni.S niewtpliwie klskii cierpienia nieuniknione, które religia kae znosi bez szemrania, mówi-my o Smierci, poSwiceniu przy spenianiu obowizku, o chorobach.Re-ligia jednak nie pozwala jednoczeSnie modli si o zachowanie przedcierpieniami, jeSli taka jest wola Boa, co te jest wyraone w modli-twie o kielichu.Wojna atoli nie jest jakiemS fatalnem i nieuniknionemprawem, czy te zjawiskiem przyrody w rodzaju Smierci, pioruna, lubmeteoru
[ Pobierz całość w formacie PDF ]