[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie uwzględniono jej nawet w Polskiej bibliografii literackiej za lata 1954-1958.Powracając do chrestomatii Wierzbowskiego, trzebastwierdzić, iz została ona zle przyjęta zarówno przez carskie władze oświatowe, jak i przez samo społeczeństwopolskie, na którego opinii autorowi przecież zależało.Kuratorium dopatrzyło się w niej, poniekąd słusznie, patriotycznych treści, natomiast rodacy me mogli Wierzbowskiemu wybaczyć, iz był jedynym autorem, który dozarysu dziejów polskiej literatury wprowadził w tak szerokim zakresie rosyjskie wstępy.Stąd tez dyskusja o tymautorze stanowi w istocie rzeczy nie kończący się w naszejkulturze spór o granice dopuszczalnego kompromisu.W chwili obecnej oceny dorobku naukowego Wierzbowskiego są bardzo różne.Podczas gdy autorka obszernejmonografii o nim, ogłoszonej niestety w dużym skrócie,podnosi zasługi i osiągnięcia Wierzbowskiego jako bibliografa oraz wydawcy, a archiwiści chwalą wkład do powsta- KAOPOTY Z.SILNYM.SA.S1ADLMia i rozwoju Archiwum Głównego Akt Dawnych1 , Junlian Krzyżanowski zaliczył go jednak do najgorszych wydawców dawnych tekstów Nawet tak przyjazna autorowi Wypisów Zofia Gaca-Dąbrowska stwierdza, iż bezszczegółowego przebadania zródeł trudno usunąć cień,który padł na imię Teodora Wierzbowskiego"4".Jeśli więcnie z człowieka, to usuńmy go przynajmniej z jego Wypisów, naprawdę polskich]Większość odkryć w humanistyce (i nie tylko humanistyce!) wynika jak wiadomo ze słabej znajomości literaturypoprzedników.Nie chcąc potwierdzać tej tezy, pragnęstwierdzić, iż chyba pierwszym badaczem, który zwróciłuwagę na swoisty wallenrodyzm" Wypisów Wierzbowskiego, był Lech Słowińsld.Badacz ten najpierw w swej pracydoktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem Jarosława Maciejewskiego (Poznań 1967)ls, a następnie w jej skróconejdrukowanej wersji (1975),v zwrócił uwagę, iż Wierzbowskizamieścił w swej chrestomatii wiele pozycji nie uwzględnianych przez jego poprzedników. Udało mu się w wieluwypadkach zmylić cenzurę i włączyć do podręcznika utwory z narodowego punktu widzenia bardzo wartościowe".Stąd też w ręku dobrego nauczyciela wcale nie musiały onebyć narzędziem rusyfikacji.Co więcej, wbrew intencjomzaborcy, służyły umacnianiu poczucia narodowego wśróduczniów Polaków"".Słowiński dziwi się także ślepocie cenzury, która pozwoliła na umieszczenie w wypisach Wierzbowskiegoutworów związanych tematycznie z walkami wolnościowymi Polaków w XIX wieku.Na dowód przytacza Sonetywojenne Stefana Garczyńskiego, Pieśni Janusza Wincentego Pola, poezje Teofila Lenartowicza, Kornela Ujejskiego i Mieczysława Romanowskiego.Na usprawiedliwienie" carskich kontrolerów słowa drukowanego możnajednak podać, iż zamieszczone w wypisach teksty byłyfragmentami wyrwanymi z ogólnego kontekstu.Samew sobie brzmiały na pozór niewinnie, me zawierały bowiem oczywiście otwartej pochwały zbrojnej walki o nie- POLACY NA KREMLU 1 INNI.HISTORYJEpodległość czy zachęty do nowego powstania. Niebłago-nadiozna" mogła być więc tylko cała pozostała twórczośćwłączonych do antologii utworów oraz ich aż nadto dobrze wyczuwalna tendencja patriotyczna.Nie tylko zresztą %7łeromski ferował opinie o Wierzbowskim bez zaglądania do jego Wypisów.To samo dotyczy anonimowego autora komentarzy do Syzyfowych prac, któryw ich wydaniu z r.1973 napisał, iż Wypisy te, dostosowanedo reakcyjnego programu nauczania, nie dawały uczniomnawet przybliżonego pojęcia o wielkości i bogactwie polskiejliteratury'"1.Co powtórzył wiernie w ich wznowieniu z r.2000, opuszczając tylko zwrot dostosowane do reakcyjnegoprogramu nauczania'"52, lak widać, władze carsldc trafniejrozszyfrowały treść Wypisów od współczesnego nam komentatora.W sumie do postaci i działalności Wierzbowskiego dasię w pełni zastosować mądry i wyważony sąd Juliusza Bardacha o Widawie Aleksandrze Maciejewskim.Obok Wierzbowskiego i Adolfa Pawińskiego należał on do trójki wielkichhumanistów, uznanych pózniej za kolaborantów". Absolutyzm carski preferował ludzi o giętkich kręgosłupach,stwarzał im warunld nie tylko przetrwania, ale i dobrobytupołączonego z dostępem do przywilejów.Maciejowski potrafił to wykorzystać.Jednocześnie Jego twórczość naukowa,acz w znacznym stopniu przestarzała, stanowi trwałą pozycję w dorobku historiografii polskiej, więcej - słowiańskieji europejskiej"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]