[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Mimo to węchu człowieka jest zmysłem o relatywnie niewielkim znaczeniu.Ośrodek węchu zajmuje 1/20powierzchni kory mózgowej człowieka, ( 5 milionów komórek na powierzchni 5-14 cm kw.),alejuż 1/3 powierzchni kory mózgu psa (200 milionów komórek na powierzchni 80 cm kw.) i aż100% kory mózgu ryby (E.Hilgard).Szacuje się, że słodkowodny węgorz ma ich około 3 mild !Niektóre owady wyczuwają zapach, np.samicy z odległości 10 km, również niektóre ssakirozpoznają zapachowo obiekty z dużej odległości.Ryś np.wyczuwa obecność swej ofiary zodległości 5 km, niedzwiedz polarny zwęszy fokę z odległości 20 km, a sęp padlinę z 40-tu.Zasięg naszego węchu określamy raczej w metrach.Zróżnicowanie to wynika z odmiennychfunkcji węchu u człowieka i organizmów niższego szczebla ewolucyjnego.Ostatni posługują sięwęchem przy określaniu kierunku poruszania, identyfikacji potomstwa ( foki w tysięcznymstadzie bezbłędnie odnajdują swoje małe na podstawie właściwości zapachowych), 44rozpoznawania zagrożeń i obcego terytorium.U niektórych zwierząt wykształcił się w procesieewolucji narząd Jakobsona (przylemieszowy), mieszczący się w jamie ustnej i służący doodbierania specyficznych zapachów, zwłaszcza świadczących o gotowości seksualnej samicy.Wielość funkcji węchu u zwierząt doprowadziła do ukształtowania aż tak skomplikowanego wswej budowie organu zmysłu.Natomiast węch u człowieka, prawdopodobnie najstarszy ewolucyjnie ze wszystkich zmysłów,pozostał w stanie bliskim pierwotnego, o czym świadczy duże podobieństwo części mózgowialudzkiego, odpowiedzialnego za doznania węchowe, do odpowiedniej partii mózgu gadów.Węchu człowieka zatracił funkcje zmysłu orientującego w otoczeniu i już we wczesnych fazachewolucji prawdopodobnie służył jedynie do rozpoznawania pokarmów.O zastoju rozwojowymwęchu, a nawet regresji, świadczy fakt występowania w naszym genomie genównieczynnych,stanowiących 70% całości.Według E.C.C r o c k e r a mamy cztery podstawowe zapachy: piżmowy (zapachy wonne),kwaśny, np.octu, spalenizny, np.kawy i kaprylowy (kozi).Ta klasyfikacja naukowca niepokrywa się z odczuciami ludzi.W życiu codziennym wyróżniamy większą ilość odrębnych ipodstawowych zarazem doznań tego typu.Przeciętny człowiek rozróżnia od 4 do 10 tysięcyzapachów, a specjalista, np.projektujący zapachy dezodorantów lub perfum aż 30 tysięcy.Pytanie o mechanizm funkcjonowania zmysłu węchu pozostaje, jak dotychczas, bez jedno-znacznej odpowiedzi.Wśród znawców problematyki mamy zwolenników t e o r i i r e a k c j ic h e m i c z n e j, utrzymujących, że wrażenie węchowe jest następstwem wspomnianej reakcjipomiędzy smakowaną cząstką jakiejś substancji a receptorem smakowym i wyznawców t e o r i if e r o m o n ó w.Ci drudzy sądzą, że wdychane cząstki są jednocześnie nośnikamipromieniowania podczerwieni i właśnie ono wywołuje wrażenia zapachowe.Rozstrzygnięcie niezapadnie szybko, gdyż badania zmysłu węchu jest niezmiernie trudne, m.in.ze względu natrudny dostęp do receptorów.Pozostałe zmysły.Określamy je zbiorową nazwą z m y s ł ó w s k ó r n y c h, bowiem ich receptory znajdują sięw skórze, a dokładniej w różnych warstwach skóry.Do grupy tej zaliczamy z m y s ł d o t y k u,b ó l u i t e m p e r a t u r y.Ich pobudzenie wywołuje wiele zróżnicowanych wrażeń, ilościowoprzewyższających liczbę samych zmysłów.Dotyk np. dostarcza wrażeń wibracyjnych,nacisku,lokalizacji i łaskotania, zmysł bólu- poczucia bólu, a także swędzenia, temperatury-wrażeń ciepła, zimna, a pond to bólu! Jednoczesne pobudzenia komórek kilku receptorówskórnych daje wrażenie wilgotności lub suchości.Dotyk odgrywa ważną rolę w rozpoznawaniu właściwości otoczenia.Wcześniej przedstawionezmysły wzroku i słuchu są zmysłami d y s t a n s o w y m i, natomiast dotyk należy do grupyzmysłów k o n t a k t o w y c h.Odgrywa on szczególna rolę w rozwoju człowieka i zwierząt ikształtowaniu relacji społecznych.Niemowlęta ludzkie szybciej się rozwijają jeżeli są dotykane,głaskane, masowane ręką matki.U zwierzą pozbawionych pieszczot matki obserwuje sięobniżenie wydzielania hormonu wzrostu, małpiątka pozbawione możliwości dotykania matkiprzeżywają negatywne emocje, a mając do wyboru sztuczną matkę karmiącą albo dotykającą,tulącą wybierają tę ostatnią.U ludzi, zarówno dzieci jak i dorosłych, dotykanie wzajemnewzmacnia więz uczuciową
[ Pobierz całość w formacie PDF ]