[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Znacznych nakładów wymaga równie\ konserwacja i utrzymanieurządzeń nawadniających.4.8.PRODUKCJA ROZLINNAZBOśAPodstawowe znaczenie w wy\ywieniu świata ma produkcja zbó\.Szacuje się, \e w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo produktyzbo\owe stanowią ok.70% spo\ywanej \ywności.W krajach o wy-\szym poziomie rozwoju ekonomicznego zbo\a stanowią wa\ny skład-nik paszy dla zwierząt.Najwa\niejszym zbo\em jest pszenica, uprawiana praktycznie na całymobszarze lądowym, oprócz strefy klimatów gorących wilgotnych.W najwięk-szych ilościach uprawia się pszenicę na obszarach o klimacie umiarkowanymi podzwrotnikowym.Na Eurazję przypada 70% światowego areału uprawtego zbo\a.Pod pszenicę przeznacza się ok.30% gruntów zajętych poduprawę zbó\.Powierzchnia zasiewów w ciągu kilku ostatnich dziesięciolecitylko nieznacznie wzrosła, natomiast zbiory systematycznie rosną.Roz-piętość uzyskiwanych plonów jest bardzo du\a.Najwy\sze plony uzyskująrolnicy w Europie Zachodniej (60-70 q/ha); jest to efektem sprzyjającychwarunków naturalnych oraz intensyfikacji rolnictwa.Znacznie ni\sze plonyuzyskuje się na obszarach o niedoborze wilgoci, w krajach o du\ejpowierzchni i względnie małym zaludnieniu (np.Australia, Kanada).Jednak\e wysokość plonów zale\y przede wszystkim od efektywnościwykorzystania kapitału, nakładów pracy oraz od kultury rolnej.Znaczny wzrost plonów pszenicy w drugiej połowie XX wiekuwią\e się z wyhodowaniem przez Normana Borlauga wysokopiennejodmiany tego zbo\a.Dzięki rozpowszechnieniu tej odmiany w Mek- syku, Pakistanie i Indiach udało się wyeliminować powtarzające sięw tych krajach klęski głodu.Przykładowo w Meksyku w ciągu ostatnichtrzydziestu lat plony pszenicy wzrosły z ok.20 q/ha do 46 ą/ha, tj.dopoziomu takich krajów europejskich, jak Węgry i Czechy.Ten du\ywzrost plonów uzyskany dzięki postępowi wiedzy rolniczej określonomianem zielonej rewolucji".Mimo rozpowszechnienia uprawy pszenicy, większości światowychzbiorów tego zbo\a dokonuje się w zaledwie kilku krajach (tab.4-10).Zbiory pszenicy w 1997 r.T a b e I a 4-10Kraj tyś.ton Udział w produkcjiświatowej, w %Chiny Stany 122600 20,1Zjednoczone Indie 168761 11,368700 11,3Rosja 44180 7,2Francja 33928 5,6Kanada 242700 4,0Pszenica jest wa\nym artykułem światowego handlu.W dziedzinieeksportu tego zbo\a liczy się tylko kilka krajów.Głównym dostawcąpszenicy na rynki światowe od wielu lat są Stany Zjednoczone.Ponadtoznaczny jest udział Francji, Kanady, Australii i Argentyny.Donajwiększych importerów nale\ą: Chiny, Brazylia, Egipt, Tajwan,Japonia i niektóre gęsto zaludnione kraje Europy Zachodniej.Wa\ną uprawą zbo\ową jest ry\, którego zbiory są tylko niecomniejsze ni\ pszenicy.Ry\ jest zbo\em uprawianym głównie w strefierównikowej, zwrotnikowej i podzwrotnikowej.Wymaga du\o ciepłaoraz wilgoci, dlatego często jest uprawiany na terenach sztucznienawadnianych.Roślina ta odznacza się krótkim okresem wegetacji,dzięki czemu w sprzyjających warunkach daje nawet trzykrotne zbioryZbiory ry\u w 1997 r.T a b e l a 4-11Udział w produkcjiKraj ' - tyś.ton światowej, w %Chiny Indie 198471 34,5Indonezja 122262 21,58,9Bangladesz 506355,0Wietnam 283244,6Tajlandia 263973,620700 Maniok jest krzewem uprawianym w Ameryce Aacińskiej, Afryce,Indiach i na Archipelagu Malajskim.Dostarcza on wielkich bulwo wadze do 10 kg.Jest to roślina wieloletnia, a bulwy pozostającew glebie są traktowane jako naturalna rezerwa \ywności.Głównymiproducentami manioku są: Nigeria (19% światowych zbiorów), Brazylia(15%), Zair (11%), Tajlandia (10%), Indonezja (9%).Lokalnie na obszarze Afryki Równikowej uprawia się jam (po-chrzyn) i taro (kolokazja).ROZLINY CUKRODAJNEW produkcji cukru na świecie podstawowe znaczenie mają dwie rośliny- trzcina cukrowa i burak cukrowy.Około 70% produkcji cukruw świecie uzyskuje się z trzciny cukrowej.Trzcina cukrowa jest trawą o wysokości dochodzącej do 6 metrów.Jest to roślina wieloletnia, wymagająca głębokich \yznych gleb,wysokiej temperatury w ciągu całego okresu rozwoju oraz du\o wilgoci.Najwięcej trzciny uprawia się w Ameryce: Brazylia (27%), Meksyk(4%), Kuba (3%); w Azji: Indie (21%), Tajlandia (5%), Chiny (5%),Pakistan (4%); w Australii (3%).W strefie umiarkowanej cukier produkuje się z buraka cukrowego.Uprawa tej rośliny rozwinęła się głównie w Europie i AmerycePółnocnej.Wśród najwa\niejszych producentów buraka cukrowegow 1997 r.znajdowały się: Francja (12% zbiorów światowych), Niemcy(10,4%), Stany Zjednoczone (9,7%), Ukraina (8,%), Chiny (6,4%),Rosja (6,2%), Turcja (5,9%) i Polska (5,8%).ROZLINY TAUSZCZODAJNEWa\ną rolę wśród roślin \ywieniowych odgrywają rośliny dostarczającetłuszczu.Największe znaczenie w tej grupie ma uprawa soi.Nasiona soizawierają ok.20% tłuszczu i 40% białka.Dzięki temu z rośliny tejuzyskuje się nie tylko tłuszcz, ale równie\ wysokobialkową paszę dlazwierząt.Najwięcej soi uprawia się w Stanach Zjednoczonych (ok.50%światowych zbiorów), Brazylii (18%), Chinach (10%) i Indiach (3%).W klimatach zwrotnikowych uprawiane są orzeszki ziemne.Największe znaczenie ma ta uprawa w Indiach, Chinach i w wielukrajach Afryki, a tak\e w USA i Brazylii.Znacznych ilości tłuszczu, aczkolwiek mniej cenionego, dostarczarzepak.Uprawa rzepaku najbardziej się rozpowszechniła w Chinach, Indiach i Kanadzie; liczącymi się producentami są Francja i Niemcy.Tłuszczu dostarczają ponadto: oliwki uprawiane w krajach śródziemno-morskich, słonecznik uprawiany w największych ilościach na Ukrainiei w Argentynie, palma kokosowa i oleista, sezam, rycynus i bawełna.WARZYWA I OWOCEWa\ną rolę odgrywa uprawa warzyw.Na świecie uprawia się ok.250gatunków warzyw, ale zaledwie kilka z nich decyduje o wielkościzbiorów tych roślin.Ze względu na wielkość zbiorów największeznaczenie mają: pomidory, kapusta, papryka, ogórki, cebula, dynia,melony i kawony.W Europie ponadto jest rozpowszechniona uprawamarchwi i buraków ćwikłowych.Du\ą rolę w wy\ywieniu świata odgrywają owoce.Owoce w naj-większych ilościach są uprawiane w strefie podzwrotnikowej i umiar-kowanej.Największe znaczenie ma uprawa winogron (zbiory ok.60 minton), banany (56 min ton), pomarańcze (6 min ton), jabłka (54 min ton),mango (10 min ton).Ponadto po kilka milionów ton rocznie zbiera sięgrejpfrutów, cytryn, brzoskwiń, gruszek, ananasów, daktyli i fig.Winogrona w największych ilościach uprawia się w krajach śródziem-nomorskich.Cytrusy, oprócz krajów śródziemnomorskich, w du\ychilościach są uprawiane w Stanach Zjednoczonych i w AmeryceAacińskiej.4.9.CH�W ZWIERZT GOSPODARSKICHWa\nym zródłem wysokowartościowego po\ywienia są produkty uzys-kiwane w wyniku chowu zwierząt.Ten dział produkcji rolniczejnajszybciej rozwija się w krajach o wysokim poziomie rozwojugospodarczego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
