[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Parę historycznych przykładów psychologicznych następstw podjęcia decyzji.Trudno jestprzecenić potencjalną doniosłość tego zjawiska.Gdy nadmieniałem, \e ignorowanieniebezpieczeństwa w celu zredukowania dysonansu mogłoby doprowadzić do śmiercidanej osoby, rozumiałem to dosłownie.Wyobraz sobie, \e jakiś szaleniec zawładnął twymkrajem i postanowił wytępić wszystkich członków twojej grupy wyznaniowej.Ty jednaknie wiesz tego na pewno.Wiesz tylko tyle, \e twój kraj jest okupowany, \e dowódca siłokupacyjych bardzo nie lubi tej grupy wyznaniowej i \e niekiedy jej członkowie sązmuszani do opuszczania swych domów i zamykani w obozach koncentracyjnych.Có\więc czynisz? Mógłbyś próbować uciec z kraju, mógłbyś próbować ukrywać się, udającczłonka innej grupy wyznaniowej, lub te\ mógłbyś pozostać na miejscu i być dobrej myśli.Ka\de z tych rozwiązań jest niezwykle niebezpieczne: bardzo trudno jest uciec lubukrywać się i nie zostać ujawnionym, a gdyby schwytano cię w trakcie ucieczki lubukrywania się, to natychmiast zostałbyś ukarany śmiercią.Z drugiej strony, pozostanie namiejscu mogłoby być zgubną decyzją, gdyby okazało się, \e twoja grupa wyznaniowa jestsystematycznie likwidowana.Przypuśćmy, \e zdecydowałeś się pozostać na miejscu.Jestto wa\na decyzja - i oczywiście powoduje ona u ciebie silny dysonans.W celuzredukowania tego dysonansu przekonujesz samego siebie, \e podjąłeś mądrą decyzję -tzn.perswadujesz sobie, \e chocia\ ludzi nale\ących do twojej grupy wyznaniowej usuwasię z domów i traktuje niesprawiedliwie, to jednak nie są oni zabijani, o ile nie złamiąprzepisów prawa.Przypuśćmy, \e parę miesięcy pózniej pewien ogólnie szanowany mieszkaniectwojego miasta opowiada ci, \e był świadkiem, jak wszyscy wywiezieni ostatnio z miasta- mę\czyzni, kobiety i dzieci - zostali bez litości wymordowani.Byłbym skłonnyprzewidywać, \e informację taką starałbyś się odsunąć od siebie jako nieprawdziwą, \epróbowałbyś przekonać samego siebie, i\ twój informator kłamie lub \e miał halucynacje.W rezultacie, chocia\ udałoby ci się mo\e uciec, gdybyś posłuchał człowieka, którypróbował cię ostrzec skończyłoby się na tym, \e i ty zostałbyś zamordowany.121 Nierealne? Niemo\liwe? Jak mógłby ktoś nie potraktować powa\nie ostrze\eń ogólnie szanowanego człowieka? Przytoczone powy\ej zdarzenia są dokładnymopisem tego, co w r.1944 działo się z śydami w małym miasteczku Sighet na Węgrzech.Procesy zniekształcania i selektywnego pobierania informacji mogły być wa\nymczynnikiem w eskalacji wojny w Wietnamie.W dającej wiele do myślenia analiziedokumentów Pentagonu Ralph White wysunął sugestię, \e wskutek dysonansupoznawczego przywódcy Stanów Zjednoczonych nie dostrzegali informacji, które byłyniezgodne z ju\ podjętymi decyzjami.Jak pisze White: Gdy działania były niezgodnez ideami, ludzie podejmujący decyzję skłonni byli dostosowywać idee do swoichdziałań .Przytoczmy choć jeden z wielu przykładów - decyzja, aby kontynuowaćeskalację bombardowań Wietnamu Północnego, została podjęta kosztem zignorowaniadecydujących dowodów pochodzących z CIA i innych zródeł, które wykazywaływyraznie, \e bombardowanie nie złamie ducha narodu północnowietnamskiego, leczcałkiem przeciwnie, tylko spotęguje jego opór.Pouczające jest na przykład porównanie opracowanego w 1966 r.przez McNamarępodsumowania argumentów przemawiających przeciw bombardowaniu, opartychw dużej mierze na materiale dowodowym w postaci faktów (s.555 - 563 DokumentówPentagonu ) - z memorandum połączonych Sztabów Armii, w którym wypowiedziałysię one przeciw wnioskowi McNamary i nazwały bombardowanie jednym z dwóchnaszych atutów, ignorując wyraznie wszystkie fakty świadczące o czymś wręczprzeciwnym.Przeważyło jednak stanowisko połączonych Sztabów .White podejrzewa, i\ Sztaby wzięły górę, poniewa\ ich rada była zgodna z ju\podjętymi decyzjami i z pewnymi podstawowymi zało\eniami, które okazały się błędne.Eskalacja jest to proces, który nieustannie sam siebie podsyca.Gdy ktoś razzaanga\uje się w pewnym stopniu, stwarza to warunki do coraz większegozaanga\owania.W analizie Dokumentów Pentagonu , przeprowadzonej w magazynieinformacyjnym Time , dobrze ujęto charakter eskalacji poznawczej tego typu: Jednakże biurokracja, jak wynika z Dokumentów Pentagonu , zawsze żądała nowychdecyzji; każda decyzja, to zaangażowanie większych sił.Każde dociśnięcie śruby122 stwarzało sytuację, której trzeba było bronić; raz zastosowawszy nacisk militarny,trzeba go było utrzymywać .Proces ten badano w kontrolowanych warunkach eksperymentalnych.Przypuśćmy,\e chciałbyś zapewnić sobie czyjąś pomoc w jakimś powa\nym przedsięwzięciu, leczwiesz, \e praca, którą w myśli wyznaczyłeś dla tej osoby, jest tak trudna i będziewymagała tyle czasu lub wysiłku, i\ człowiek ten z pewnością odmówi.Co powinieneśuczynić? Mo\na go skłonić, aby zaanga\ował się w tę pracę w znacznie mniejszymstopniu - aby wykonał coś tak łatwego, \e nie przyszłoby mu do głowy odmówić.Czynność ta ma na celu zaanga\owanie tej osoby w daną sprawę
[ Pobierz całość w formacie PDF ]