[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Teorie te składają się z naszych własnychprzekonań o zasadach współwystępowania cech osobowości (Andersen, Sedikides, 1990;Schneider, 1973).Jeżeli ktoś jest uprzejmy, to nasza ukryta teoria osobowości podpowiadanam, że jest on również wspaniałomyślny; jeżeli jest zgryzliwy, to sądzimy, iż jestprawdopodobnie również irytujący.Ukryte teorie osobowości pełnią te same funkcje co wszelkie inne schematy: jako oszczędnipoznawczo potrafimy ekstrapolować od małej do wielkiej ilości informacji (Markus, Zajonc,1985; Fiske, Taylor, 1991).Za punkt wyjścia wystarczy nam zaledwie kilka obserwacjiodnoszących się do danej osoby, by stosując swe schematy, stworzyć znacznie bogatszy jejobraz (Kim, Rosenberg, 1980).W ten sposób możemy tworzyć wyobrażenia szybko,niekoniecznie spędzając tygodnie z osobami, które chcemy poznać.Ukryte teorie osobowości budzą zainteresowanie, ponieważ posiadają wspólne komponenty wielu z nas ma podobne teorie oraz dlatego, iż bardzo się różnią od naszych własnych(Hamilton, 1970; Kuusinen1969; Pedersen, 1965).Teorie te są rozbudowywane wraz zupływem czasu i wzbogacaniem doświadczenia.Nie jest więc dziwne, że zawierają silnykomponent kulturowy, co oznacza, iż w danej społeczności większość jej członków podzielapewne ukryte teorie osobowości, ponieważ stanowią one przekonania kulturowefunkcjonujące w jej obrębie.Rosenberg, Nelson i Vivekananthan (1968) poprosili studentówcollege'u, aby pomyśleli o kilku osobach, które znają, a które różnią się między sobą.Poproszono ich następnie, by posortowali zestaw sześćdziesięciu cech osobowości w osobnezbiory tak, aby każdy z nich tworzył opis osobowości różnych osób.Choć wszyscy badanimieli do dyspozycji te same sześćdziesiąt cech, to każdy z nich miał na myśli i opisywałróżnych ludzi.Czy pogrupowaliby więc te cechy osobowości w podobne zestawy?RYCINA 5.1.Ukryte teorie osobowości.Istnieją teorie, w myśl których u danej osoby pewnecechy osobowości występują razem.Te, które na wykresie sąsiadują, są traktowane jakocechy jednej osoby.Zgodnie z tym założeniem przyjmujemy, że gdy ktoś jest znany jakopomocny, jest również szczery (zobacz dolny prawy narożnik wykresu) (zaczerpnięto z:Rosenberg, Nelson, Vivekananthan, 1968)Rosenberg ze współpracownikami (1968) znalazł potwierdzenie takiego podobieństwa czy teżwspólnych ukrytych teorii osobowości.Rycina 5.1 stanowi rodzaj mapy odzwierciedlającej reakcje badanych.Cechy osobowości, które znajdują się na tej mapie blisko siebie, to te, októrych studenci sądzili, iż pojawiają się razem u tej samej osoby.Jeśli więc ktoś byłspostrzegany jako uczynny, to był również uznawany za szczerego.Zatem te dwa wymiary:Pozytywne/Negatywne cechy społeczne oraz Pozytywne/Negatywne cechy intelektualne, sąsposobami syntetyzowania funkcjonującymi w ramach ukrytych teorii osobowości.Kulturowa zmienność ukrytych teorii osobowości została przedstawiona w interesującymbadaniu przeprowadzonym przez Curta Hoffmana, Ivy Lau i Davida Johnsona (1986).Zauważyli oni, iż różne kultury mają odmienne wyobrażenia typów osobowości, dlaokreślenia których istnieją proste, uzgodnione terminy językowe.Na przykład w kulturachzachodnich zgadzamy się co do tego, że istnieją ludzie, którzy mają osobowość artystyczną.Są to osoby twórcze, żyjące intensywnie, charakteryzujące się dużym temperamentem iniekonwencjonalnym stylem bycia.Chińczycy nie dysponują schematem czy ukrytą teoriąosobowości odnoszącą się do typu artystycznego.W języku chińskim nie ma terminów, któreby określały kogoś z takim zbiorem cech.Szczęśliwie jednak istnieją w tym języku wyrażeniasłużące do opisu indywidualnych właściwości ludzi, jak słowo twórczy", natomiast nie maokreśleń takich, jak typ artystyczny lub członek bohemy, które by określały cały zbiór cech wtaki sposób, jak w języku angielskim
[ Pobierz całość w formacie PDF ]