[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jest nie tylko informacją kultury, lecz także jej szumeminformacyjnym.Z jednej strony stanowi kapitał kultury, z drugiej zaś - siłę powodującąwzrost entropii.Jest rodzajem piśmiennictwa, które wzywa do lektury, skłaniając czytelnikado rozważań nad problemami znaczenia.Literatura jest instytucją paradoksalną: tworzenie dzieła literackiego wymaga pisania zgodniez istniejącymi kanonami - układania wiersza, który wygląda jak sonet, bądz prozy utrzymanejw konwencji powieści - w taki jednak sposób, by jednocześnie wydrwić ową konwencję,wykroczyć poza wyznaczone przez nią ramy.Literatura jest instytucją, której istotą jestdemaskowanie i krytyka nakładanych przez nią samą ograniczeń, sprawdzanie, jak możnapisać inaczej i co z tego wyniknie.Termin "literatura" odnosi się więc zarówno do zabiegówskrajnie konwencjonalnych - "wiosna" rymuje się z "radosna", dziewica jest oczywiściepiękna, a rycerz śmiały - jak i do bezceremonialnie wykraczających poza ramy konwencji,kiedy czytelnik musi się niezle natrudzić, by stworzyć jakikolwiek sens, na przykład zdania zFinnegans Wake Jamesa Joyce'a: "rzekirzyg, obok Ewy i Adama, od wcięcia wybrzeża dozakola zatoki, prowadzi nas przez commodius vicus recorsolacji na powrót do Howth Castle iEdyficjów" [tłum.T.Mirkowicz].Jak już wcześniej sugerowałem, pytanie "co to jest literatura?" podyktowane jest nie obawąpomylenia powieści z dziełem historyka albo zapieczonej w ciastku wróżby z utworempoetyckim, lecz nadzieją krytyków i teoretyków, że udzielona na nie odpowiedz pozwoliuprawomocnić najbardziej, ich zdaniem, stosowną metodę krytyczną, dyskredytując tymsamym metody lekceważące najistotniejsze i najbardziej znamienne aspekty literatury.Wświetle współczesnej teorii pytanie "co to jest literatura?" ma jednak znaczenie, ponieważteoretycy zwrócili naszą uwagę na literackość wszelkiego rodzaju tekstów.Rozważającliterackość tych dyskursów, należy uwzględniać - jako punkt wyjścia do dalszych analiz -praktyki nieodłącznie związane z lekturą dzieła literackiego: zawieszanie żądania, by tekst byłnatychmiast zrozumiały, refleksję nad implikacjami użytych środków wyrazu, uważneśledzenie, jak tworzy się znaczenia i z czego płynie przyjemność, której tekst dostarcza.Jak już wcześniej sugerowałem, pytanie "co to jest literatura?" podyktowane jest nie obawąpomylenia powieści z dziełem historyka albo zapieczonej w ciastku wróżby z utworempoetyckim, lecz nadzieją krytyków i teoretyków, że udzielona na nie odpowiedz pozwoliuprawomocnić najbardziej, ich zdaniem, stosowną metodę krytyczną, dyskredytując tymsamym metody lekceważące najistotniejsze i najbardziej znamienne aspekty literatury.Wświetle współczesnej teorii pytanie "co to jest literatura?" ma jednak znaczenie, ponieważteoretycy zwrócili naszą uwagę na literackość wszelkiego rodzaju tekstów.Rozważającliterackość tych dyskursów, należy uwzględniać - jako punkt wyjścia do dalszych analiz -praktyki nieodłącznie związane z lekturą dzieła literackiego: zawieszanie żądania, by tekst byłnatychmiast zrozumiały, refleksję nad implikacjami użytych środków wyrazu, uważneśledzenie, jak tworzy się znaczenia i z czego płynie przyjemność, której tekst dostarcza.Jonathan CullerPrzełożyła Maria Bassaj
[ Pobierz całość w formacie PDF ]