[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie uwzględniono jej nawet w Polskiej bibliografii lite�rackiej za lata 1954-1958.Powracając do chrestomatii Wierzbowskiego, trzebastwierdzić, iz została ona zle przyjęta zarówno przez car�skie władze oświatowe, jak i przez samo społeczeństwopolskie, na którego opinii autorowi przecież zależało.Ku�ratorium dopatrzyło się w niej, poniekąd słusznie, patrio�tycznych treści, natomiast rodacy me mogli Wierzbow�skiemu wybaczyć, iz był jedynym autorem, który dozarysu dziejów polskiej literatury wprowadził w tak szero�kim zakresie rosyjskie wstępy.Stąd tez dyskusja o tymautorze stanowi w istocie rzeczy nie kończący się w naszejkulturze spór o granice dopuszczalnego kompromisu.W chwili obecnej oceny dorobku naukowego Wierzbow�skiego są bardzo różne.Podczas gdy autorka obszernejmonografii o nim, ogłoszonej niestety w dużym skrócie,podnosi zasługi i osiągnięcia Wierzbowskiego jako biblio�grafa oraz wydawcy, a archiwiści chwalą wkład do powsta- KAOPOTY Z.SILNYM.SA.S1ADLMia i rozwoju Archiwum Głównego Akt Dawnych1 , Ju�nlian Krzyżanowski zaliczył go jednak do najgorszych wy�dawców dawnych tekstów Nawet tak przyjazna auto�rowi Wypisów Zofia Gaca-Dąbrowska stwierdza, iż bezszczegółowego przebadania zródeł trudno usunąć cień,który padł na imię Teodora Wierzbowskiego"4".Jeśli więcnie z człowieka, to usuńmy go przynajmniej z jego Wypi�sów, naprawdę polskich]Większość odkryć w humanistyce (i nie tylko humani�styce!) wynika jak wiadomo ze słabej znajomości literaturypoprzedników.Nie chcąc potwierdzać tej tezy, pragnęstwierdzić, iż chyba pierwszym badaczem, który zwróciłuwagę na swoisty wallenrodyzm" Wypisów Wierzbowskie�go, był Lech Słowińsld.Badacz ten najpierw w swej pracydoktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem Jarosława Ma�ciejewskiego (Poznań 1967)ls, a następnie w jej skróconejdrukowanej wersji (1975),v zwrócił uwagę, iż Wierzbowskizamieścił w swej chrestomatii wiele pozycji nie uwzględ�nianych przez jego poprzedników. Udało mu się w wieluwypadkach zmylić cenzurę i włączyć do podręcznika utwo�ry z narodowego punktu widzenia bardzo wartościowe".Stąd też w ręku dobrego nauczyciela wcale nie musiały onebyć narzędziem rusyfikacji.Co więcej, wbrew intencjomzaborcy, służyły umacnianiu poczucia narodowego wśróduczniów Polaków"".Słowiński dziwi się także ślepocie cenzury, która po�zwoliła na umieszczenie w wypisach Wierzbowskiegoutworów związanych tematycznie z walkami wolnościo�wymi Polaków w XIX wieku.Na dowód przytacza Sonetywojenne Stefana Garczyńskiego, Pieśni Janusza Wincen�tego Pola, poezje Teofila Lenartowicza, Kornela Ujejskie�go i Mieczysława Romanowskiego.Na usprawiedliwie�nie" carskich kontrolerów słowa drukowanego możnajednak podać, iż zamieszczone w wypisach teksty byłyfragmentami wyrwanymi z ogólnego kontekstu.Samew sobie brzmiały na pozór niewinnie, me zawierały bo�wiem oczywiście otwartej pochwały zbrojnej walki o nie- POLACY NA KREMLU 1 INNI.HISTORYJEpodległość czy zachęty do nowego powstania. Niebłago-nadiozna" mogła być więc tylko cała pozostała twórczośćwłączonych do antologii utworów oraz ich aż nadto do�brze wyczuwalna tendencja patriotyczna.Nie tylko zresztą %7łeromski ferował opinie o Wierzbow�skim bez zaglądania do jego Wypisów.To samo dotyczy ano�nimowego autora komentarzy do Syzyfowych prac, któryw ich wydaniu z r.1973 napisał, iż Wypisy te, dostosowanedo reakcyjnego programu nauczania, nie dawały uczniomnawet przybliżonego pojęcia o wielkości i bogactwie polskiejliteratury'"1.Co powtórzył wiernie w ich wznowieniu z r.2000, opuszczając tylko zwrot dostosowane do reakcyjnegoprogramu nauczania'"52, lak widać, władze carsldc trafniejrozszyfrowały treść Wypisów od współczesnego nam komen�tatora.W sumie do postaci i działalności Wierzbowskiego dasię w pełni zastosować mądry i wyważony sąd Juliusza Bar�dacha o Widawie Aleksandrze Maciejewskim.Obok Wierz�bowskiego i Adolfa Pawińskiego należał on do trójki wielkichhumanistów, uznanych pózniej za kolaborantów". Abso�lutyzm carski preferował ludzi o giętkich kręgosłupach,stwarzał im warunld nie tylko przetrwania, ale i dobrobytupołączonego z dostępem do przywilejów.Maciejowski potra�fił to wykorzystać.Jednocześnie Jego twórczość naukowa,acz w znacznym stopniu przestarzała, stanowi trwałą pozy�cję w dorobku historiografii polskiej, więcej - słowiańskieji europejskiej"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]