[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Np.: rzeczownik "industria" został zastąpiony przez wyraz "przemysł", "ksiągospis" został zastąpiony przez "katalog".llrzeczowe.Wyrazy, które zniknęły z języka, bowiem zniknęły przedmioty, instytucje, które one nazywały.Na przykład narzędzia kar: pręgierz, dyby, kuny.llHistoryzmy.Znajomość tych anarchizmów przyswajamy w toku nauki historii, podczas zwiedzania muzeów, czytając dawne, historyczne teksty (np.kusze, hajducy, podczaszy).Posiadamy bierną znajomość tych wyrazów, ale nie używamy ich w mowie codziennej.lArchaizmy słownikowe dzielimy na:lcałkowite.Zupełnie niezrozumiałe, np.: "pierca" -adwokat, "prawota" -sprawiedliwość, "główczyzna" -kara za zabójstwo.llczęściowe.Słowa znane, ale nie używane, na przykład kusza, puklerz, należące do biernego zasobu słownictwa.Mogą występować w języku czynnym w różnych zwrotach: "potępiać w czambuł" -czambuł - oddział tatarski zapuszczający się na obce terytorium; "wrócił_ do rodzinnych pieleszy" pielesz - kryjówka dzikiego zwierza; "oddać z nawiązką" nawiązka - rekompensata materialna przyznawana przez sąd.Do archaizmów częściowych należą także wyrazy przestarzałe, używane głównie przez ludzi starszych niewiasta, kajet, turbować -sprawiać kłopot.lGeneza archaizmów:Powstanie archaizmów wiąże się ze zmianami realiów rzeczywistości na przykład w dziedzinie transportu: nazwy pojazdów, które kiedyś były podstawowym środkiem lokomocji, to wyrazy, które wyszły już z użycia, bowiem różnego rodzaju powozy, bryczki zostały zastąpione przez samochody, autobusy, samoloty.Archaizacja nie jest procesem nieodwracalnym.Zdarza się, choć rzadko, że wyrazy stare wracają do języka.Tak stało się z rzeczownikiem "harcerz", który niegdyś oznaczał żołnierza konnego, prowadzącego walkę podjazdową.Kiedy po wojnie w Polsce Ludowej tworzono organizacje młodzieżowe, chciano uniknąć wyrazu "skaut", więc przywrócono do życia wyraz "harcerz".Archaizmy występują głównie w funkcji stylistycznej.W twórczości Henryka Sienkiewicza archaizacja jest jednym ze sposobów oddawania kolorytu epoki.W poezji z kolei, archaizmy nadają pewną niezwykłość, na przykład w "Przedśpiewie" Staffa są przejawem klasycyzmu.Staff używa takich wyrazów jak "niewiasta", "brzemienna", "starce", co jest jednym ze sposobów nadania charakteru odświętnego, starożytnego.Neologizmy, pojęcie, podział, przykładyNeologizmy - przeciwieństwo archaizmów; słowa nowe; innowacje.Tworzone są przede wszystkim z konieczności nazywania nowych przedmiotów i pojęć, powstających wraz z rozwojem kultury materialnej i duchowej społeczeństawa.Neologizmy uzasadnione i potrzebne przestają byc neologizmami, gdy się upowszechnią i wejdą na stałe do języka ogólnonarodowego.Neologizmy dzielimy na:lneologizmy obiegowe - powstają anonimowo i szerzą się początkowo w wypowiedziach ustnych jako środki codziennej komunikacji jezykowej.Ich funkcją jest nazywanie i przekazywanie informacji.llneologizmy artystyczne - są formą ekspresji artystycznej, pojawiają się w konkretnym tekście, z zasady pisanym, mają określonego twórcę (Norwid, Leśmian).Służą wywoływaniu doznań artystycznych.lNeologizmami, w większości języków europejskich, nazywane są wyrazy powstałe po II wojnie światowej.Wyróżnia się neologizmy:lsłowotwórcze - nowe wyrazy pochodne, na przykład zgarniać - zgarniarka; beton - betoniarka.Są to wyrazy tworzone od wyrazów istniejących w języku przez dodawanie przyrostków i przedrostków (zimowisko, odrzutowiec), lub odrzucenie przyrostka wyrazu podstawowego (czołg, dźwig), bądź przez zestawienie początkowych elementów skrótów (ZUS).llznaczeniowe (semantyczne) - powstałe w ten sposób, że istniejącym wyrazom nadaje się nowe znaczenie.Na przykład ślimak - spiralna trasa łącząca dwa pasma autostrady; korek - tłok, zahamowanie ruchullfrazeologiczne - związki nowo utworzone (pirat drogowy, stan nieważkości, środki finansowe).llzapożyczone - wyrazy przeniesione do naszego języka z języków obcych, często w dosłownym brzmieniu i dosłownej pisowni (komputer, nokaut, atelier, alibi).lŹródła neologizmów:lkonieczność nazywania nowych zjawisklltendencja do wprowadzania nazw polskich zamiast obcych (helikopter - śmigłowiec).lltendencja do skrótowości (zabiegówka, przegubowiec).lStylizacja językowa i jej odmianyStylizacja polega na świadomym wprowadzeniu do stylu utworu literackiego środków językowych, właściwych językowi dawnych epok - jest to wprowadzenie do utworu elementów gwarowych, środowiskowych.Rodzaje stylizacji:larchaizacjallstylizacja gwarowa - dialektyzacjallstylizacja na język potocznyllstylizacja na język środowiskowyllstylizacja poetyckallinne zabiegi stylizacyjne służące celom humorystycznym, satyrycznymlStylizacja może obejmować cały utwór, pewne jego partie (np.wypowiedzi bohaterów), może dotyczyć wszystkich elementów dzieła (fleksji, składni, słownictwa itp.)Formy archaiczne od najdawniejszych czasów uważane były za bardzo uroczyste, nadające się do stosowania w stylu podniosłym.Jednocześnie rozkwit archaizacji nastąpił w Polsce dopiero w XIX wieku.Wiąże się to z rozwojem zainteresowań historycznych.Tematyka historyczna wkroczyła do dzieł romantycznych takich jak "Grażyna" czy "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza.W tych utworach archaizacja odnosi się głównie do realiów życia rycerskiego (słowa: giermek, rajtar, brzeszczot).Znakomitym przykładem archaizacji dzieła literackiego są powieści historyczne Henryka Sienkiewicza.Sienkiewicz dokonał w "Trylogii" stylizacji językowej na wzór XVII-wiecznej polszczyzny - wzorem dla niego stały się "Pamiętniki" Paska.Zalety zabiegu dokonanego przez Sienkiewicza to po pierwsze wszechstronna stylizacja - w zakresie słownictwa, fonetyki, fleksji, składni, po wtóre sposób zastosowania tych elementów - archaizacja nie zaciemnia czytelności tekstu.W wierszu "Przedśpiew" Staffa archaizacja ma podkreślić związek autora z klasycyzmem.Archaiczne są treść i forma (wyrazy "brzemienna", "niewiasta", "starce")Stylizacja gwarowa - na przykładzie wiersza "Na skalnym Podhalu" Kazimierza Przerwy-Tetmajera czy "Chłopów" Stanisława Reymonta.Stylizacja środowiskowaStylizacja poetycka - "Ferdydurke" Gombrowicza, "Szewcy" Witkacego, "Monachomachia" Krasickiego - służące parodii, grotesce
[ Pobierz całość w formacie PDF ]